.jpeg)
.jpeg)
.png)
1. Hamile çalışan gece vardiyasında çalıştırılabilir mi?
Hayır, çalıştırılamaz.
4857 sayılı İş Kanunu’nun 30. maddesi ve bu maddeye dayanılarak çıkarılan Kadın Çalışanların Gece Postalarında Çalıştırılma Koşulları Hakkında Yönetmelik’in 5. maddesine göre:
“Hamile olduğu doktor raporu ile belgelenen kadın çalışanlar, hamileliğin 24. haftasından itibaren ve doğumdan sonra bir yıl süreyle gece postalarında çalıştırılamaz.”
Bu sürenin sonunda, kadının sağlık durumuna göre sağlık raporuyla süre uzatılabilir.
2. Gece vardiyası hangi saatleri kapsar?
Gece vardiyası, saat 20:00 ile 06:00 arasındaki zaman dilimini kapsar.
Bu tanım, İş Kanunu’nun 69. maddesi uyarınca yapılmıştır:
“Çalışma süresinin en az yedi ve en fazla on bir saat olarak uygulandığı gece çalışmaları 20.00 – 06.00 saatleri arasındaki çalışmaları kapsar.”
3. Hamileliğin 24. haftasından önce gece çalışmak mümkün mü?
Evet, doktor uygun görürse mümkündür.
24. haftadan önce kadın çalışanın sağlık durumu uygunsa ve çalışmayı engelleyici bir rapor yoksa, gece postasında görev yapabilir. Ancak bu durum da işverenin sağlık raporu takibi ve sorumluluğu altındadır.
4. Doğumdan sonra gece çalışması yasağı ne kadar sürer?
Doğumdan sonraki 1 yıl boyunca kadın çalışan gece postasında çalıştırılamaz.
Bu durum, Yönetmelik’in 5. maddesinde açıkça belirtilmiştir. Ayrıca bu süre, annenin sağlık durumunu gösteren resmî bir sağlık raporu ile uzatılabilir.
5. Gece vardiyasına denk gelen hamile çalışan için işveren ne yapmak zorundadır?
İşveren, kadını gündüz vardiyasına almak ya da uygun başka bir görevde görevlendirmek zorundadır.
Bu yükümlülük, Kadın Çalışanların Gece Postalarında Çalıştırılma Koşulları Hakkında Yönetmelik ile doğrudan işverene verilmiştir. Kadın çalışanın sağlık durumu ve gebelik süresi dikkate alınarak gerekli değişiklik yapılmalıdır.
6. Bu kurallara uymayan işverene yaptırım uygulanır mı?
Evet.
4857 sayılı İş Kanunu’nun 104. maddesi uyarınca, bu hükümlere aykırı davranan işverenlere idari para cezası uygulanır.
Denetim ve yaptırım, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı iş müfettişleri tarafından gerçekleştirilir.
7. Hamile çalışan bu hakkını nasıl kullanabilir?
Doktor raporu ile haklarını belgeleyebilir.
Hamilelik durumu bir doktor raporu ile belgelendikten sonra işverene sunulur. Bu rapor sunulduktan sonra, işverenin gece çalışması yaptırmama yükümlülüğü başlar. Çalışan ayrıca, durumunu Aile Hekimliği, Kadın Doğum Uzmanı ya da işyeri hekimi ile de belgeleyebilir.
8. Doğum sonrası gece çalışmama süresi uzatılabilir mi?
Evet, uzatılabilir.
Yönetmeliğe göre, doğum sonrası 1 yıllık süre sağlık raporu ile uzatılabilir. Kadının sağlık durumu, bebeğin ihtiyaçları veya emzirme süreci göz önüne alınarak doktor tarafından ek süre önerilebilir.
9. Hamile çalışanların işyerinde sağlık ve güvenlik önlemleri nasıl sağlanmalıdır?
İşveren, çalışanı risklerden korumakla yükümlüdür.
6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun 4. maddesine göre, işveren;
“Çalışanların işle ilgili sağlık ve güvenliğini sağlamakla, gerekli her türlü önlemi almakla ve risk değerlendirmesi yapmakla yükümlüdür.”
Hamile çalışanlar, işyeri hekiminin kontrolünde özel olarak değerlendirilmelidir. Riskli işler, zararlı kimyasallar veya uzun süre ayakta kalmayı gerektiren görevlerde çalıştırılmaları kesinlikle yasaktır.
10. Hamile çalışan gece vardiyasını kabul ederse yine de çalışabilir mi?
Hayır, çalışamaz.
Kadın Çalışanların Gece Postalarında Çalıştırılma Koşulları Hakkında Yönetmelik’e göre:
“Hamileliğin 24. haftasından itibaren kadın çalışan rıza gösterse bile gece postasında çalıştırılamaz.”
Bu koruyucu hüküm kamu düzenine ilişkindir ve çalışanın onayı olsa bile ihlal edilemez.
11. Hamilelik nedeniyle gündüz vardiyasına alınan çalışanın ücreti düşürülebilir mi?
Hayır, düşürülemez.
Anayasa’nın 49. ve 50. maddeleri ile 4857 sayılı İş Kanunu’nun 5. maddesi uyarınca;
“Hiçbir işçiye, hamileliği nedeniyle ayrımcılık yapılamaz.”
İşveren, gece yerine gündüz vardiyasına alınan çalışanın ücretinde herhangi bir kesinti ya da farklılık yapamaz. Aksi durum, ayrımcılık ve hak ihlali sayılır.
12. İşveren, hamile olduğu için kadını işten çıkarabilir mi?
Hayır, bu açıkça yasaktır.
4857 sayılı İş Kanunu’nun 18. ve 19. maddeleri, ayrıca Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi (CEDAW)’a göre;
“Kadın işçinin hamileliği nedeniyle işten çıkarılması geçerli sebep oluşturmaz. Bu durumda kadın çalışan işe iade davası açabilir.”
Ayrıca, işveren bu davranışı nedeniyle ayrımcılık tazminatı da ödemek zorunda kalabilir.
13. Hamile çalışanın çalışma saatlerinde yasal olarak düzenleme yapılabilir mi?
Evet, yapılabilir.
4857 sayılı İş Kanunu’nun 76. maddesine göre, hamile çalışanların:
“Çalışma süreleri sağlık raporlarına göre kısaltılabilir. Gerekirse daha hafif işlerde görevlendirilmeleri sağlanır.”
Bu kapsamda hamile işçi, günde 7.5 saatten fazla çalıştırılamaz. Ayrıca fazla mesai de yaptırılamaz.
14. Hamile çalışan gece çalışması dışında fazla mesaiye zorlanabilir mi?
Hayır, zorlanamaz.
Kadın Çalışanların Gece Postalarında Çalıştırılma Koşulları Hakkında Yönetmelik’e ve İş Kanunu’nun 63. maddesine göre:
“Hamile, yeni doğum yapmış ve emziren kadınlar fazla çalışma yapmaya zorlanamaz.”
Ayrıca, çalışan rıza gösterse dahi bu yasal olarak geçersizdir.
15. Emzirme izni olan bir çalışan gece vardiyasında çalıştırılabilir mi?
Hayır, çalıştırılamaz.
Yönetmelik’in 5. maddesi, doğumdan sonra bir yıl süreyle gece çalışması yasağını açıkça ortaya koyar. Bu dönem, emzirme izninin devam ettiği süredir. Yani gece çalıştırma yasağı ve emzirme izni birlikte yürür.
16. İşveren gece vardiyasında çalıştırdığı hamile kadının durumundan habersizse sorumlu olur mu?
Evet, olur.
İşverenin çalışanının sağlık durumunu işyeri hekimi aracılığıyla düzenli olarak takip etmesi zorunludur.
6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’na göre, işverenin ihmali nedeniyle yaşanabilecek tüm olumsuzluklardan hukuken sorumluluğu doğar.
17. Hamile çalışan hangi durumlarda işten ayrılıp kıdem tazminatı alabilir?
Sağlık nedeniyle işten ayrılırsa kıdem tazminatı alabilir.
4857 sayılı İş Kanunu’nun 24/1-b maddesi uyarınca:
“İşçinin sağlık nedeniyle işi bırakması durumunda kıdem tazminatına hak kazanır.”
Örneğin, doktor raporu ile çalışmasının bebeğe ya da kendisine zarar verdiği belgelenirse, işçi iş akdini haklı nedenle feshedip kıdem tazminatını alabilir.
18. Gece vardiyasındaki bir kadın, hamile olduğunu bildirdiğinde hemen gündüze alınmak zorunda mı?
Evet, gecikmeden gündüz vardiyasına geçirilmelidir.
Hamilelik 24. haftayı geçmişse, çalışan derhal gündüz postasına aktarılmalı ya da gece çalışması bitirilmelidir. İşverenin “yeni vardiya düzenlemesi için süreye ihtiyacım var” gibi bir mazereti hukuken geçerli değildir.
Mevzuat Kaynakları:
- 4857 sayılı İş Kanunu
- Madde 5 – Eşit davranma ilkesi
- Madde 18-19 – Fesihte geçerli sebep
- Madde 30 – Kadın ve çocukların çalıştırılması
- Madde 69 – Gece çalışması tanımı
- Madde 76 – Gebelikte koruyucu önlemler
- Madde 104 – İdari yaptırımlar
- 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu
- Madde 4 – İşverenin genel yükümlülüğü
- Madde 15 – Sağlık gözetimi
- Kadın Çalışanların Gece Postalarında Çalıştırılma Koşulları Hakkında Yönetmelik
- Madde 5 – Gece çalışması yasağı
- Uluslararası Sözleşmeler
- CEDAW (Birleşmiş Milletler Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi)
- ILO 183 Sayılı Anneliğin Korunması Sözleşmesi
Yorum Yap
Yorum yapabilmek için lütfen giriş yapın
Giriş Yap